“İlk kitab” söhbətimizin bu həftəki qonağı “NotaBene” nəşriyyatında nəşr olunan “Suyun Nəğməsi” adlı kitabı ilə Esmahan Dövran İncidir.
“Mən itirdikləri ilə üzləşməyə və yoluna davam etməyə çalışan insanların həyatına söykəndim”.
– Özünüzü qısaca təqdim edə bilərsinizmi? Kitablar həyatınıza necə daxil oldu? “Oxucu” olmaqdan “yazıçı” olmağa doğru gedən yol necə başladı və necə davam etdi?
Mən Ankarada yaşayıram və sərbəst memaram. Kitab oxumağı öyrəndiyim gündən bəri onlar mənim həyatımda həmişə ən yaxşı dostum olublar. Oxuma vərdişimdə respublika müəllimi olan anamın böyük payı var. Dövrün çətin şərtlərinə baxmayaraq, kitaba olan həvəsim daim yeni kitablarla qidalanırdı. Əslində yazmaq mənim həyatımda həmişə müəyyən mənada olub. Beş yaşında gündəlik yazmaqla başladığım proses ibtidai və orta məktəbdə şeir və kompozisiya, orta məktəbdə isə məktəb qəzetinə məqalə və esse yazmaqla davam etdi. Universitet dövründə gündəlik yazmağı saymasaq, yazı həyatımdan tamamilə çıxmışdı. Yenidən yazmaq özüm və ölkəm haqqında bir çox problemlərin yaranması ilə başlayan bir səyahət idi. 2015-ci ildə səhhətimdə yaşadığım problemlərlə şeir yazmağa başladım. 2016-cı ilin mart ayında Ankara Kızılayda baş verən bomba partlayışının yaratdığı psixoloji sarsıntı ilə hiss etdiklərimi xatirə üslubunda bir hekayə yazıb “Varlıq”a göndərdim və dərhal nəşr olundu. Sonradan təxminən üç il yarımlıq bir müddətdə özümü təkmilləşdirmək üçün daha çox oxumağa başladım, peşəmlə birlikdə yazmaq çətin də olsa, bunu öyrəndim və mütəmadi yazdım. Yazılarımı həm jurnallara, həm də müsabiqələrə göndərdim, bu, əslində çoxlu məyusluqdan keçən bir öyrənmə prosesi idi.
– Kitabınızın yaranma tarixçəsi haqqında bizə məlumat verə bilərsinizmi? İdeya necə ortaya çıxdı, kitabın adına necə qərar verdiniz, yazı prosesi necə inkişaf etdi, yazarkən əməl etdiyiniz müəyyən vərdişlər və ya rituallar var idimi?
2018-ci ilin əvvəlində iştirak etdiyim iki müsabiqənin birincisində birinci yeri tutdum, digərində isə dərəcə aldım və jurnallarda nəşrlərin sayı çoxaldıqca bir fayl yaratmağa qərar verdim. İlk faylım rədd edildikdən sonra o vaxt yazdığım son hekayəm əsasında tematik fayl hazırlamağı qərara aldım. Çox iştirakçılı bir müsabiqədə hekayəm kitab seçiminə daxil olanda bunu bir işarə kimi görüb işə başladım. Adətən, əvvəlcə fayl hazırlanır, sonra faylın adı verilir, mənim üçün isə bunun əksi oldu. Hələ heç ortada heç bir şey olmadığı halda, mənim “Suyun nəğməsi” hekayəm fayla öz adını verdi. Qısa müddət ərzində nəşriyyatdan müsbət cavab alanda da bu, kitaba çevrildi. Yazarkən ən böyük ritualım isə səssizlik və qəhvədir. İşimlə yazmağı birlikdə davam etdirmək çox çətin olduğu üçün fayl hazırlama prosesindən bəri şənbə günləri işləmirəm və bütün həftə boyu iplə çəkdiyim bu günü yalnız yazmağa ayırıram. Son iki ildə saat altının yarısında qalxmaq vərdişi rutinimə əlavə edilib. Halbuki mən tezdən durmamaq üçün öz işi ilə məşğul olmağa qərar verən insan idim. İki qarpızı bir qoltuga sığdırmaq üçün necə qurban verdiyimi izah edə bilirəmmi?
– Faylı bitirdikdən sonra nəşriyyatlara müraciət etmək və faylın qəbul edilməsi prosesindən danışa bilərsinizmi? Bu prosesdə çətinlikləriniz olubsa, onları necə dəf etdiniz?
2018-ci ildə müsabiqə qiymətlərindən sonra ilk faylımı hazırlayanda onun qəbul olunacağına o qədər əmin idim ki, nəşriyyatlardan dəfələrlə rədd cavabı alanda çox pis oldum. İndiki nəşriyyatımın redaktoru Sibel Öz mənim faylımı ümidverici gördüyü üçün bəzi təkliflər üçün mənə zəng etdi. Əslində, bu təkliflərin işığında faylı bərpa etmək olardı, amma mən onu atmağa üstünlük verdim. Daha sonra yazdığım “Suyun nəğməsi” hekayəm, əvvəlki sualınızda cavab verdiyim kimi, əvvəlcə özünü, sonra mövzunu və kitabı meydana gətirdi.
– Kitabınız haqqında bir az danışa bilərsinizmi?
Daha əvvəl qeyd etdiyim kimi “Suyun nəğməsi” tematik kitabdır. Kitabımda əsas diqqəti itirdikləri ilə üzləşən və yoluna davam etməyə çalışan insanların həyatına yönəltdim. Cəmiyyətin bütün təbəqələrindən olan kişi və qadın hekayə personajlarının ortaq xüsusiyyətləri ondan ibarətdir ki, onlar bütün yaşadıqlarına və itirdiklərinə baxmayaraq mübarizə üçün ümid və qətiyyət gətirirlər. Hekayələrimdə ümid ya mübarizəyə çevrilir, ya da şam alovu kimi yanır. Heç vaxt sönmür. Bəzən insanlar təbiətə sığınıb ona sürreal mənalar yükləyir, bəzən də yenidən ayağa qalxmaq istəyəndə təbiəti, yuxunu, mahnını və ya bir özlərinə bələdçi götürə bilirlər. Onlar mütləq tutmaq üçün bir məna tapırlar. “Suyun nəğməsi” üç hissədən ibarətdir: “Su ilə gələn”, “İtmiş” və “Ümid”. Hər bir fəsil adını simvollaşdırdığı alt mövzunu təmsil edir və fərqli bir atmosferə açılır. Bu yolla fərqli həyatlarla qarışmış hekayələr yaradaraq zəngin oxu təcrübəsi yaratmağı qarşıma məqsəd qoymuşdum.
– “Birinci kitab” həm müəllif, həm də nəşriyyat üçün birlikdə yeni yola çıxmağın həyəcanını Sahibdir. “Birinci kitab” fenomeni haqqında nə demək istərdiniz?
Kitab nəşriyyatından çıxıb əllərinizə qan-tər içində çatana qədər hadisələrdən xəbərsiz ola bilərsiniz. Onu əlimə tutan ilk an düşünmüşdüm: “Mənim bir övladım var”. Oxunduqca, rəylər gəldikcə gülümsəsəm də, sevinsəm də, bir növ qəriblik də yaşayıram. Sanki o artıq mənə aid deyil, öz yolu ilə gedən uşaqdır. Oxucuları ilə davam edən səyahəti 11-ci Türkan Saylan İncəsənət Mükafatına layiq görüldü. Bu səyahəti izləyərkən çox kövrəlir və qürur duyuram.
– Yeni yazılarınız varmı? Varsa, qısaca məlumat verə bilərsinizmi?
Mən bir roman üzərində işləyirəm və demək olar ki, hazırdır. Son toxunuşları edirəm. Normalda səbirsiz insan olsam da, yazı yazarkən çox yavaş və yüz ölçüb, bir biçən insanam. Ona görə də tələsmədən son nöqtəni qoymağa çalışıram.
– Yazıçı/şair namizədlərinə nə məsləhət görərdiniz?
Öncəliklə hamının dediyini təkrarlayacağam, çoxlu, diqqətlə və keyfiyyətli oxusunlar. İncələyərək oxumağı bir az iş halına gətirsinlər. Türk və dünya klassiklərini, oxumaqla başlasınlar. Mən keyfiyyətli jurnalları izləyərək çox şey öyrənmişəm və öyrənirəm. Bir müddət Jurnalların məzmununda araşdırmalar, müsahibələr, hekayələr, şeirlər, hekayələri dəyərləndirən müəlliflərin şərhlərini oxuyurdum. Həm gündəmi izləmək, həm də bizdən əvvəlki dövrləri öyrənmək üçün jurnalı izləməyi də tövsiyə edirəm. Yazıya gəlincə, bu prosesin çox məşəqqətli, səbirli və uzun bir yol olduğunu unutmasınlar. Həqiqətən sevdikdən və istədikdən sonra çətinliklə öyrənəcəkləri bu yolda yorulmadan getsinlər. Təbii ki, hər bir məsələ kimi yazının da öz texniki detalları və məntiqi var. Bunları izah edən çoxlu kitablar və seminarlar var. İlk hekayəm “Varlıq”da çap olunanda, ikincisi isə müsabiqəyə seçiləndə “İndi nə edəcəyəm?” deyə düşünürdüm, o seminarlardan birində iştirak etdim və çox şey öyrəndim. Seminar təlimindən sonra onlar artıq öz üslublarını tapacaqlar. Mütləq əlavə etmək istəyirəm ki, onlar yazmağa başlayanda nə ilə məşğul idilərsə, onu da davam etdirməlidirlər. Kaş ki, hamımız ən çox sevdiyimiz şeyi edərək həyatımıza davam edə bilək. Amma reallıq dünyası da var. Əgər pul və ya hər hansı başqa səbəbdən narahatlığınız varsa, bu halda yazıya diqqət yetirmək də çətinləşir. Üstəlik, həyatda fəal iştirak edərək hekayələrinə yeni mövzular toplamaq və müşahidələr aparmaq imkanı əldə edəcəklər.
edebiyyathaber.net
Uyğunlaşdırdı: Emilya Şodiyeva
